Бестселерот „Мојот маж“ на Румена Бужаровска, ќе се појави на француски јазик, во издание на Галимард, а во превод Марија Бејановска. Претходно, оваа годнина во март, угледниот неделник Шпигел, го избра за книга на неделата. Бестселерoт на македонската писателка, професорка и преведувачка, на 8 март, годинава во издание на реномираната издавачка куќа „Зуркамп, излезе како германско издание,во превод на Бенјамин Лангер.
На 26.09.2021 во улога на прв амбасадор на Вавилон, Румена ја врачи наградата за најдобар млад преведувач за 2021.
Приказна Вие ја добивте улогата прв амбасадор на Вавилон. Што точно значи тоа?
Румена Вавилон е награда за најдобар млад преведувач, поточно се работи за книжевен преведувач до 26 години. Се доделува веќе неколку години и многу сум горда што можам да застапувам една ваква иницијатива, многу благородна и иницијатива којашто ја промовира писменоста, ја промовира литературата и ги промовира и другите јазици – во Македонија мајчини јазици, меѓутоа и литературата од Европската Унија.
Се работи за наградата којашто се доделува секоја година на млад преведувач, којшто се пријавува да преведе дело или делче од некое дело, извадок, на авторка или автор напишано на еден од 24-те службени јазици во ЕУ. Преводот не мора да биде само на македонски јазик, туку на некој и од другите мајчини јазици во Македонија. Ова е награда за која навистина се радувам дека постои кај нас и се надевам ќе има сè поголем интерес кај младите преведувачи. Кој сака да провери за што станува збор може да види www.vavilon.mk
Наградата за најдобар млад преведувач за 2021 ја освои Маја Тодоровска. Наградата беше доделена на 26.09.2021 во рамки на одбележување на Европскиот ден на јазиците.
Приказна Наш впечаток е дека младите сакаат повеќе да читаат во оригинал, отколку да читаат превод на македонски. Дали нашиот впечаток е погрешен?
Румена Под оригинал најчесто подразбираме англиски, бидејќи многу малку луѓе знаат некој друг странски јазик толку добро. Се работи за еден јазик којшто се употребува насекаде во светот и сите мислат дека го знаат. Тоа создава една многу чудна ситуација, поради тоа што англискиот јазик кај нас е сеприсутен, но она што се користи е некој хибрид од јазик. Се случува да не се знае ниту македонскиот јазик, како и другите мајчини јазици што се користат во Македонија. Ниту се зборува убаво македонскиот, ниту пак англискиот јазик.
Се работи за една грешна, хибридна форма од двата јазици, па звучиме како нашите роднини од Австралија или од Канада. Тоа се должи и од недостатокот на читање и од недостатокот на добра преведена литература и да кажам тоа што до извесен степен беше запоставена детската литература до скоро време, сега има еден нов бран на писатели за детска литература што особено ме радува дека се случува еден вид револуција во детската книжевност во Македонија. Меѓутоа, доста време беше маргинализирана таа детска книжевност, не се внимаваше ниту на преводите, ниту на писменоста во самите книги, а и во учебниците. Така што, можеби, претпочитањето да се чита литература на англиски јазик во извесна мера е и во немарноста на изданијата што се достапни, голем дел, со чест на исклучоците и за жал во голем дел од ситуациите и неквалитетни преводи.
Затоа е и добра иницијативата „Вавилон“ бидејќи таа промовира чесен, културен и многу продуктивен натпревар, посебно меѓу младите луѓе.
Приказна Во поглед на детската литература, би сакале да направиме една паралела со лектирите што ги читаат децата и на некој начин се измачуваат додека ги читаат, а од друга страна читаат друга литература која повеќе им се допаѓа? Каде лежи проблемот? Зошто децата не ја прифаќаат детската литература?
Румена Тука не би се ограничила само на помалите деца, до петто – шесто одделение, туку и за онаа литература што би требала да биде за тинејџери, литературата којашто се промовира и во средните училишта.
Употребивте еден многу моќен збор „измачува“, мислам дека тоа е точниот збор. Мислам дека лектирите не се приспособени за времето во коешто живееме. Сметам дека постарите одбиваат да се приспособат на брзите промени во општеството.
Ние сме во една технолошка револуција, промените се многу брзи и гледаме како тие промени влијаат врз младата генерација. За мене сите тие промени се добредојдени, сметам дека можеме да извлечеме нешто позитивно од тие промени, но и дека треба да го смениме канонот, тој доминантно традиционален канон, тој е доста авторитарен, упатува дека постои доминација на некои гласови во општеството, особено машки гласови кои постојано ги раскажуваат истите наративи. Не е инклузивен тој канон.
Во македонскиот случај кога станува збор за децата, како да доминираат истите вредности кога сум учела јас кога сум била мала, а имам речиси 40 години. Па, зарем за триесет години да не се направи некаква промена, затоа што литературата што е поврзана со социјалистичка Југославија, ништо не им значи на овие деца. Не комуницира и не е блиска со нив. Ниту пак јазикот не е адаптиран кон нивните потреби.
Мислам дека потребно да се ревидира таа литература и канонот да се ревидира. Јас искрено сметам дека треба повеќе да се чита современа книжевност. За мене традицијата ако не се преиспитува критички, таа само угнетува.
Приказна Ја споменавме дигитализацијата, која носи многу нови навики. Откривме некои податоци дека за време на пандемијата, публиката која чита книги, сега претпочита да чита електронски книги. Различен е форматот на електронската книга и книгата во хартиена форма. Со оглед дека сте еден од најпродаваните автори на балканот, какви се вашите впечатоци?
Румена Ќе раскажам една мала анегдота за мој пријател, колега – преведувач и писател од Хрватска, којшто цел живот со себе носел некои огромни книги, речници, бидејќи чинам преведува од старогрчки. Сега е толку среќен што сите тие тешки книги не мора да ги „влече“ со себе, што може во еден електронски уред кој може в џеб да го стави и да има со себе комплетна библиотека. Ете, тоа е на некој начин благодет од оваа дигитализација.
Супер е што имаме електронски книги, на кому му одговара – нека си ги чита. На кого не му одговара, има и хартиени. Форматот на книгата нема да згине, тоа се гледа.
Децата сè уште претпочитаат сликовници. Многу ми е драго дека се чита и едно и друго. Кај нас навистина е интересно што пандемијата создаде поголема побарувачка за книги. Тогаш видовме колку е битна уметноста, сите сакаме да гледаме филмови, серии, да читаме книги, да слушаме музика, дека тие луѓе што работат уметност се битни, не го прават тоа од хоби.
Читањето во време на пандемијата се зголеми, всушност профитот се зголеми кај голем дел од книжарниците – таму каде што луѓето успеаја да сфатат дека пандемијата може да им помогне. Јас не сум сигурна дека во Македонија тоа се случи, затоа што луѓето не се во чекор со времето. Дефинитивно, работите се менуваат и тоа многу брзо, луѓето имаат потреба од читање книги електронски и од онлајн продажба на книги, за во текот на пандемија да не мораш да излезеш и книгата дома да ти дојде.
Приказна Во Вашите книги претпочитате да зборувате во прво лице. Вашите раскази се многу интересни, дел од секојдневието го одработуваат од интересна перспектива. Како реагираат мажите, а како жените?
Румена Во прво лице е раскажана „Мојот маж“. Намерно одев со субјективна нараторка, затоа што на таков начин имате неколку нивоа на читање, тоа што го кажува нараторката, наспрема тоа што навистина се случува, наспрема тоа што јас сум имала како некаква идеја во главата и затоа многу го сакам тој субјективен наратор, ми дава повеќе можност за интерпретација.
Во однос на статистиките, покажуваат дека жените читаат многу повеќе од мажите. И тоа вака лаички може да ви го каже секој што работи во книжарница. Тоа повикува и на барање наративи со коишто читателките можат да се поистоветат. Мене ми фалело кога сум била тинејџерка или во дваесетите години, да читам литература со која можам да се соживеам, да можам да се пронајдам во неа. Тоа мене не ми било давано. Сум можела да се пронајдам во само неколку женски ликови, рудиментирани, најчесто многу лошо прикажани, како некои принцези коишто чекаат некој да ги спаси или единствената поента во животот им е љубов. И тоа како со инка им е ставено во глава на младите жени и на девојчињата.
Јас и многу други авторки во регионот, па и во светот сме извесен бунт против сето тоа. Сакаме да дадеме глас на секакви видови жени, да ги нормализираме сите видови женски искуства. Е, сега, нормално е дека жените подобро реагираат на тоа, затоа што повеќе читаат. И мажи којшто редовно ме читаат добро реагираат, меѓутоа многу често се случува тоа „мажјаснување“, чекај сега јас да ти кажам ти што си сакала да кажеш. Или, чекај јас да ти кажам како стојат работите, ти си некоја писателка што врска нема. И тоа ми се случува. Тоа го гледам како некој вид диносауросовски начин на постоење којшто наскоро ќе изумре. Кога ќе видам таков тип на однесување по повод моето пишување, го доживувам како некој тип на триумф, така што задоволна сум.
Бестселерот „Мојот маж“ на Румена Бужаровска, ќе се појави на француски јазик, во издание на Галимард, а во превод Марија Бејановска. Претходно, оваа годнина во март, угледниот неделник Шпигел, го избра за книга на неделата. Бестселер на македонската писателка, професорка и преведувачка, на 8 март, годинава во издание на реномираната издавачка куќа „Зуркамп, излезе како германско издание,во превод на Бенјамин Лангер.
За Приказна,
Вики Чадиковска
